Odpowiedź MS dotycząca oświadczeń NPP
Szanowni Państwo,
Uprzejmie informuję, iż Ministerstwo przesłało odpowiedź na pytanie jednego z miast:
„Jednocześnie, zwracam się z prośbą o ustalenie z Ministerstwem Sprawiedliwości kwestii oświadczeń zbieranych w punktach npp/npo. Czy jest możliwe, by uzyskać z MS oficjalną wersję oświadczenia w języku ukraińskim?
Albo – co byłoby nawet korzystniejsze – zrezygnować czasowo z obowiązku pobierania oświadczeń w przypadku obsługi w punkcie klientów z UA. Z tego, co wiem jest szykowana specustawa dot. pomocy uchodźcom, może ten zapis dałoby się w niej umieścić.
A takie czasowe od biura krytyzowanie procedur w przypadku pomocy Ukraińcom ułatwiłoby obsługę w punktach, podobnie jak dopuszczenie przyjmowania ich bez wymogu wcześniejszego zapisu/ poza kolejnością.”
Proszę o zapoznanie się z treścią odpowiedzi zamieszczoną poniżej:
Szanowna Pani,
w odpowiedzi na korespondencję elektroniczną z dnia 3 marca 2021 roku, dotyczącą możliwości uzyskania z Ministerstwa Sprawiedliwości oficjalnej wersji oświadczenia w języku ukraińskim, uprzejmie przedstawiamy następujące stanowisko.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945, dalej „ustawa”), nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku.
W myśl art. 4 ust. 2 ustawy, osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie. Treść oświadczenia formułowana jest w oparciu o załącznik do powyższej ustawy.
Wobec powyższego należy stwierdzić, że wspomniane oświadczenie jest dokumentem urzędowym o treści i formie zakreślonej przepisami prawa. Nie ma podstawy prawnej do przygotowania przez Ministerstwo Sprawiedliwości oficjalnej (urzędowej) wersji tego dokumentu. Niezbędne i dopuszczalne jest wypełnianie i podpisywanie dokumentu wyłącznie w wersji polskiej. Wychodząc jednak naprzeciw podobnym oczekiwaniom Ministerstwo Sprawiedliwości rozważa przygotowanie tłumaczenia dokumentu na język ukraiński. Podkreślić jednak należy, że wersja taka może mieć wyłącznie charakter roboczy, pomocniczy, a nie urzędowy.
Na gruncie obecnych przepisów nie jest możliwe zwolnienie uchodźców wojennych z Ukrainy z powyższych uregulowań prawnych. Należy przypomnieć jednak, iż wymóg składania takich oświadczeń istnieje obecnie wyłącznie do porad stacjonarnych.
Co do zasady złożenie oświadczenia, o który mowa w art. 4 ust. 2 ustawy jest warunkiem niezbędnym do uzyskania pomocy w ramach systemu nieodpłatnej pomocy prawnej. Jest to bowiem dokument potwierdzający status osoby uprawnionej, a ponadto umożliwia on ewentualną kontrolę prawidłowości udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej.
Jednakże odmienne zasady obowiązują podczas stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii, który obecnie występuje. Na mocy art. 28a ustawy, wprowadzony został wyjątek od wskazanej zasady. Stosownie do treści tego przepisu w przypadku obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo wprowadzenia stanu nadzwyczajnego udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego może odbywać się za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość oraz poza lokalem punktu. Do świadczenia pomocy stosuje się odpowiednio przepisy mające zastosowanie do osób, o których mowa w art. 8 ust. 8 ustawy. Przepisu art. 4 ust. 2 nie stosuje się. Innymi słowy – osoby korzystające podczas epidemii z pomocy stacjonarnej mają obowiązek składania powyższych oświadczeń, a beneficjenci pomocy korzystający z formy zdalnej nie maja takiego obowiązku.
Uprzejmie informujemy, że przedstawiona wyżej opinia dotycząca rozumienia i oceny przepisów nie ma charakteru wiążącego, ponieważ żadna regulacja ustawowa nie przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości kompetencji do dokonywania wiążącej wykładni prawa. Zgodnie z zasadą legalizmu (art. 7 Konstytucji RP) do wydania tego typu interpretacji każdy organ administracji publicznej musi mieć wyraźną podstawę prawną. W konsekwencji niniejsze pismo przedstawia jedynie niewiążące poglądy co do możliwości rozumienia i stosowania przedstawionych w nim regulacji prawnych.
Z poważaniem
Joanna Nowacka
Starszy specjalista
Wydział Polityki Społecznej
61 85 41 228
Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu
www.poznan.uw.gov.pl