Rodziny zastępcze

AKTY PRAWNE

Problematyka dotycząca rodzin zastępczych rozproszona została w kilku aktach prawnych poczynając od Konwencji o prawach dziecka, a na aktach wykonawczych kończąc. Podstawowe przepisy regulujące status rodzin zastępczych ujęte zostały w ustawie z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Ponadto przepisy dotyczące omawianego zakresu znajdziemy w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (Dz. U. z 2023r., poz. 2809 ze zm.)

Organizowanie opieki w rodzinach zastępczych należy do zadań własnych powiatu. Zadania pomocy społecznej w powiatach wykonują jednostki organizacyjne – powiatowe centra pomocy rodzinie. Starosta przy pomocy powiatowego centrum pomocy rodzinie sprawuje nadzór nad działalnością rodzinnej opieki zastępczej.

Formy rodzinnej pieczy zastępczej

Formami rodzinnej  pieczy zastępczej są:
  1) rodzina zastępcza:
        a) spokrewniona,
        b) niezawodowa,
        c) zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna;
    2) rodzinny dom dziecka.

 
KTO MOŻE STWORZYĆ RODZINĘ ZASTĘPCZĄ

Rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim. 

Rodzinę zastępczą spokrewnioną tworzą małżonkowie lub osoba, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.

Rodzinę zastępczą zawodową lub rodzinę zastępczą niezawodową tworzą małżonkowie lub osoba, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.

WARUNKI, KTÓRE NALEŻY SPEŁNIĆ, KIEDY CHCE SIĘ ZOSTAĆ RODZINĄ ZASTĘPCZĄ

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom które:

• dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
• nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
• wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
• nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
• są zdolni do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniami o braku przeciwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wystawionymi przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
• przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• zapewniają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym: 

a)      rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,

b)      właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań

c)      wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

I. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

II. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.
III. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów.

ZAPEWNIENIE CAŁODOBOWEJ OPIEKI I WYCHOWANIA:

1. Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności:

a)      traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej,

b)      zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych,

c)      zapewniają kształcenie,wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych,

d)     zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań,

e)      zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne,

f)       zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka,

g)      umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.

1. Rodzina zastępcza oraz prowadzący rodzinny dom dziecka współpracują z ośrodkiem adopcyjnym, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.

SZKOLENIA:

Organizator rodzinnej pieczy zastępczej kieruje kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej  na odpowiednie szkolenie.

UPRAWNIENIA RODZIN ZASTĘPCZYCH

Rodzice zastępczy posiadają prawo w szczególności do:

• reprezentowania dziecka w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokajanie potrzeb związanych z jego utrzymaniem, w tym m.in.: alimentów, renty rodzinnej oraz uposażenie rodzinne, prawo to przysługuje tylko tym rodzinom, w których dziecko zostało umieszczone na mocy postanowienia sądu,
• wsparcia ze strony powiatowego centrum pomocy rodzinie w rozwiązywaniu zgłaszanych przez tę rodzinę problemów,
• wynagrodzenia, które przysługuje tylko rodzinom zastępczym zawodowym oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka, rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania. W przypadku gdy rodzina zawodowa lub prowadzący dom dziecka nie sprawują opieki nad dzieckiem z powodu umieszczenia dziecka w jednostce o której mowa w art. 87 ust.2 ustawy o wspieraniu rodzinny i systemie pieczy zastępczej, albo opuszczenia rodziny zastępczej zawodowej lub rodzinnego domu dziecka przez ostatnie powierzone dziecko lub osobę, która osiągnęła pełnoletniość, przebywając w pieczy zastępczej, o której mowa w art. 37 ust. 2 ww. ustawy, nad którymi była sprawowana piecza zastępcza, rodzina zastępcza zawodowa oraz prowadzący rodzinny dom dziecka za okres pozostania w gotowości do czasu powrotu dziecka z jednostki, o której mowa w art. 87 ust. 2 ww. ustawy, lub przyjęcia kolejnego dziecka otrzymują wynagrodzenie w wysokości 80% dotychczas otrzymywanego wynagrodzenia.,
• Rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego, w której przebywa przez okres dłuższy niż 10 dni w miesiącu kalendarzowym więcej niż troje dzieci lub co najmniej jedno dziecko, o którym mowa w art. 81 ww. ustawy, otrzymuje dodatek w wysokości 20% otrzymywanego wynagrodzenia,
• Rodzina zastępcza zawodowa oraz prowadzący rodzinny dom dziecka, za czas sprawowania funkcji rodziny pomocowej, otrzymuje świadczenie w wysokości nie niższej niż 20% otrzymywanego wynagrodzenia miesięcznie,
• Rodzina zastępcza niezawodowa oraz małżonkowie lub osoby, o których mowa w art. 74 ust. 1 pkt. 2 ww. ustawy, za czas sprawowania funkcji rodziny pomocowej otrzymują miesięczne świadczenie w wysokości nie niższej niż 20% kwoty, o której mowa w ust. 1 ww. ustawy,
• pomocy pieniężnej na pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka.

OBOWIĄZKI RODZIN ZASTĘPCZYCH

Rodzice zastępczy szczególności obowiązek:

• sprawowania osobistej opieki i wychowania nad powierzonym dzieckiem,
• zapewnienia dziecku warunków rozwoju i wychowania odpowiednich do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju,
• współdziałania z powiatowym centrum pomocy rodzinie,
• uczestniczenia w szkoleniu organizowanym przez powiatowe centrum pomocy rodzinie lub, na jego zlecenie, przez ośrodek adopcyjno – opiekuńczy lub inny podmiot.

Instytucjonalna piecza zastępcza:

Na terenie powiatu ostrzeszowskiego funkcjonują dwie placówki opiekuńczo – wychowawcze typu socjalizacyjnego – Dom Dziecka w Ostrzeszowie, który dysponuje 14 miejscami dla wychowanków i Dom Dziecka w Książenicach, który dysponuje 14 miejscami dla wychowanków.

Placówka opiekuńczo – wychowawcza zapewnia dziecku opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe w tym: emocjonalne, społeczne, religijne,
a także zapewnia dostęp do korzystania z przysługujących świadczeń zdrowotnych oraz kształcenia. Pobyt dziecka w placówce opiekuńczo – wychowawczej powinien mieć charakter przejściowy – do czasu powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie zastępczej.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011r.
w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej (Dz. U. z 2011r. Nr 292 poz. 1720 ze zm.). Podstawą skierowania do placówki opiekuńczo – wychowawczej jest orzeczenie sądu o umieszczeniu dziecka w placówce albo wniosek rodziców, dziecka lub osoby trzeciej o umieszczenie dziecka w placówce. Przy kierowaniu dziecka do placówki opiekuńczo – wychowawczej załącza się dostępną dokumentację dotyczącą dziecka w szczególności:

• odpis aktu urodzenia, a w przypadku sierot lub półsierot również odpis aktu zgonu zmarłego rodzica;
  • orzeczenie sądu o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo – wychowawczej;
  • poświadczenie zameldowania;
  • dokumentację o stanie zdrowia, w tym kartę szczepień;
  • dokumenty szkolne, w szczególności świadectwa szkolne, arkusz ocen, opinia szkolna.

Mieszkanie Treningowe w Książenicach

 Powiat Ostrzeszowski w swoich zasobach posiada Mieszkanie Treningowe w Książenicach dla usamodzielnionych wychowanków pieczy zastępczej, które znajduje się przy ul. Dożynkowej z 4 miejscami.

Prawo do zamieszkania w mieszkaniu treningowym przysługuje wyłącznie osobie, która ze względu na trudną sytuację życiową opuściła rodzinę zastępczą lub placówkę opiekuńczo – wychowawczą przed 1 stycznia 2012r. bądź osobie opuszczającej pieczę zastępczą w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz zamierzającej osiedlić się na terenie powiatu ostrzeszowskiego.

Miejsce w mieszkaniu treningowym przysługuje wychowankowi na czas określony do momentu:

– otrzymania własnego mieszkania,

– wstąpienia w związek małżeński,

– zmiany miejsca pobytu na okres powyżej 1 miesiąca,

– złamania warunków umowy obowiązujących użytkowników mieszkania.

Zamieszkanie w mieszkaniu treningowym nie może trwać dłużej niż do ukończenia przez mieszkańca 25 roku życia.

Każdy wychowanek mieszkania treningowego ma prawo do:

1) Bezpiecznych i właściwych warunków do odpoczynku, nauki, pracy własnej, przygotowania posiłków,

2) Korzystania ze wszystkich urządzeń i wyposażenia znajdującego się w mieszkaniu,

3) Pomocy i odpowiedniego wsparcia ze strony opiekuna usamodzielnienia, pracowników Działu Pomocy Dziecku i Rodzinie i Zespołu ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Ostrzeszowie,

4) Korzystania z bezpłatnych porad, konsultacji specjalistów zatrudnionych
w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Ostrzeszowie.

W mieszkaniu treningowym oraz w jego obrębie zabrania się:

1) Przyjmowania gości w godzinach 22.00 do 6.00.

2) Stosowania przemocy fizycznej i psychicznej,

3) Zakłócania spokoju domowego,

4) Spożywania napojów alkoholowych,

5) Posiadania, stosowania i rozprowadzania wszelkich rodzajów środków odurzających,

6) Palenia papierosów i innych wyrobów tytoniowych,

7) Wynoszenia na zewnątrz przedmiotów stanowiących wyposażenie mieszkania,

8) Udostępniania pomieszczeń wchodzących w skład mieszkania treningowego oraz innych rzeczy będących na wyposażeniu mieszkania treningowego osobom nieupoważnionym,

9) Odstępowania kluczy do mieszkania będących na wyposażeniu mieszkania treningowego osobom nieupoważnionym,

10) Posiadania zwierząt domowych.

Szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności znajdują się w Uchwale nr LXVI/330/2023 Rady Powiatu w Ostrzeszowie z dnia 29 listopada 2023 r. w sprawie organizacji oraz szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w mieszkaniu treningowym.